តើពលរដ្ឋម្នាក់ៗគួរប្រើប្រាស់សេរីភាពបែបណា?
ដោយ បណ្ឌិត ឈត ប៊ុនថង
តើពលរដ្ឋម្នាក់ៗគួរប្រើប្រាស់សេរីភាពបែបណា?
ដោយ បណ្ឌិត ឈត ប៊ុនថង
ជាទូទៅ សេរីភាព សំដៅដល់ជាសមត្ថភាពធ្វើសកម្មភាពឬផ្លាស់ប្តូរអ្វីមួយដោយគ្មានការរារាំងឬព្រំដែនកំណត់។ អ្វីមួយដែលមានសេរីភាព ប្រសិនបើវាអាចផ្លាស់ប្តូរបានយ៉ាងងាយស្រួលនិងមិនមានឧបសគ្គ ឬការរារាំងនៅក្នុងស្ថានភាពបច្ចុប្បន្នរបស់វា។ នៅក្នុងទស្សនវិជ្ជានិងសាសនា សេរីភាព ត្រូវបានផ្សារភ្ជាប់ជាមួយនឹងការមានឆន្ទៈសេរី និងការគ្មានការរារាំងហួសហេតុឬមិនត្រឹមត្រូវ ឬការចាប់បង្ខំឱ្យទទួលយកដូចទាសករ។ នៅក្នុងទ្រឹស្តីឬនៅក្នុងការអនុវត្តជាក់ស្តែង មនុស្សម្នាក់មានសេរីភាពនៅពេលដែលគាត់អាចធ្វើអ្វីមួយ ដែលមិនត្រូវបានរារាំងដោយកម្លាំងផ្សេងទៀត។
សេរីភាព សំដៅយកសេរីភាពនៃឆន្ទ: និងសេរីភាពនៅក្នុងន័យសង្គមនិងនយោបាយ។ ដូច្នេះ «សេរីភាព» ផ្ទុយជាមួយ «ទាសភាព» «អនិស្សរភាព[1]» «ការបង្ខិតបង្ខំ» «ភាពចាំបាច់/ការចៀសមិនរួច»។ល។
បច្ចុប្បន្ន ក្នុងទិដ្ឋភាពនៃសេរីភាពនៃឆន្ទ:ឬឆន្ទ:សេរី មនុស្សគ្រប់រូបមានសិទ្ធិគិតអ្វីដែលខ្លួនចង់គិត ជឿអ្វីដែលខ្លួនជឿ និងធ្វើអ្វីដែលខ្លួនចង់ធ្វើ។ ប៉ុន្តែ ចំពោះអ្នកដែលនៅតែមានជំនឿស៊ុបលើអាទិទេព ឬមានជំនឿដាច់ខាតបែបគម្ពីរនិយម សេរីភាពនៃឆន្ទ: ឬឆន្ទ:សេរីរបស់ពួកគេ នៅតែមិនទាន់មានភាពពេញលេញនៅឡើយ។
ក្នុងបរិបទសង្គមនិងនយោបាយ សេរីភាពរបស់មនុស្សម្នាក់ៗ ត្រូវបានកំណត់ព្រំដែនដោយច្បាប់សង្គម ដូចជា ទំនៀមទម្លាប់ ប្រពៃណី ជំនឿ សាសនា សីលធម៌ និងវប្បធម៌ រួមទាំងច្បាប់រដ្ឋនៅក្នុងដែនដីដែលពួកគេរស់នៅផងដែរ។
អ្នកជឿលើអាទិទេព ឬជឿលើទ្រឹស្ដីកំណត់និយម អះអាងថា មនុស្សគ្មានសេរីភាពនៃឆន្ទ:ឬឆន្ទ:សេរីទេ ពីព្រោះ វាត្រូវបានកំណត់ដោយអំណាចនៃឆន្ទ:របស់អាទិទេព ឬតួអង្គពិសិដ្ឋណាមួយ ពោលគឺ អ្វីៗដែលមនុស្សគិតនិងធ្វើ គឺគ្រាន់តែអនុលោមតាមអំណាចនៃឆន្ទ:របស់ភាវ:ទាំងនោះតែប៉ុណ្ណោះ។
អ្នកមិនជឿលើអាទិទេពឬមិនជឿលើទ្រឹស្ដីកំណត់និយមវិញ អះអាងថា មនុស្សម្នាក់ៗ ពិតជាមានសេរីភាពនៃឆន្ទ:ឬឆន្ទ:សេរីរបស់ខ្លួន ពួកគេអាចគិតអ្វីដែលពួកគេចង់គិត និងធ្វើអ្វីដែលពួកគេចង់ធ្វើ ដោយមិនស្ថិតនៅក្រោមអំណាចបង្ខំ ឬការកំណត់ណាមួយឡើយ។
ប៉ុន្តែ នៅក្នុងសង្គមជាក់ស្ដែង សេរីភាពពិតរបស់ពលរដ្ឋម្នាក់ៗ គឺជាអ្វីដែលកំណត់ដោយច្បាប់សង្គម និងច្បាប់រដ្ឋ។ លើសពីនេះទៅទៀត សូម្បីតែសេរីភាពដែលបានកំណត់ដោយច្បាប់សង្គម និងច្បាប់រដ្ឋហើយនោះក៏ដោយ ក៏ពេលខ្លះ ពលរដ្ឋមិនអាចទទួលបានពេញលេញដែរ ពីព្រោះតែការអនុវត្តច្បាប់របស់អាជ្ញាធរខ្លះឬបុគ្គលមួយចំនួន មិនបានធ្វើឡើងដោយត្រឹមត្រូវ និងមានការរំលោភបំពានពីជនខិលខូច ជាដើម។សេរីភាព ចែកចេញជាពីប្រភេទ គឺសេរីភាពអវិជ្ជមាន និងសេរីភាពវិជ្ជមាន។
តើសេរីភាពអវិជ្ជមាន មានន័យដូចម្ដេច?
សេរីភាពអវិជ្ជមាន (negative liberty) គឺជាសភាពនៃអវត្តមាននូវឧបសគ្គ របាំង ឬការកំណត់ព្រំដែននានា។ មនុស្សម្នាក់ដែលមានសេរីភាពអវិជ្ជមាន គឺជាអ្នកដែលពង្រីកសកម្មភាពតាមដែលអាចធ្វើទៅបានទៅលើមនុស្សម្នាក់ ឬក្រុមណាមួយក្នុងន័យអវិជ្ជមាន។ សេរីភាពអវិជ្ជមាន ជាធម្មតា បាននាំឱ្យមានកំហឹងបុគ្គលឬកំហឹងក្រុមនៅក្នុងសហគមន៍ជាមួយគ្នា។
សេរីភាពអវិជ្ជមាន គឺជាសេរីភាពដែលគេចផុតពីការជ្រៀតជ្រែកដោយមនុស្សដទៃទៀត។ សេរីភាពអវិជ្ជមាន ទាក់ទងជាពិសេស ជាមួយសេរីភាពនៃការគេចផុតពីចំណងខាងក្រៅ ដូចជា ទំនៀមទម្លាប់ ប្រពៃណី ជំនឿ សាសនា សីលធម៌ និងច្បាប់រដ្ឋ ជាដើម។ សេរីភាពអវិជ្ជមាន គឺជាសេរីភាពមួយប្រភេទដែលមិនត្រូវបានលើកទឹកចិត្តឱ្យប្រើប្រាស់ឡើយ ពីព្រោះ វាធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ដល់សេរីភាពរបស់អ្នកដទៃ បង្កជម្លោះ និងមហន្តរាយដល់អ្នកដទៃ និងធ្វើឱ្យបាត់បង់សុខដុមក្នុងសង្គម។ ផ្ទុយទៅវិញ ការបង្ខិតបង្ខំ ការជ្រៀតជ្រែកដោយអ្នកដទៃ ឬការរារាំងដោយច្បាប់សង្គម សីលធម៌ និងច្បាប់រដ្ឋ ថ្វីបើប៉ះពាល់ដល់ផ្នែកខ្លះនៃសេរីភាពរបស់មនុស្ស ប៉ុន្តែ វាគឺជាប្រការដែលជៀសមិនរួចក្នុងករណីចាំបាច់មួយចំនួន។ ទោះបីជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ក៏ត្រូវតែប្រាកដថា មូលដ្ឋាននៃការរារាំង ការបង្ខិតបង្ខំ ឬការជ្រៀតជ្រែកទាំងនោះ គឺជាគោលការណ៍ត្រឹមត្រូវនិងសមហេតុផល ព្រមទាំងធ្វើឡើងក្នុងគោលបំណងល្អនិងដើម្បីផលប្រយោជន៍រួមរបស់សង្គមទាំងមូល។
តើសេរីភាពវិជ្ជមាន មានន័យដូចម្ដេច?
សេរីភាពវិជ្ជមាន (positive liberty) គឺជាលទ្ធភាពនៃការប្រព្រឹត្តតាមវិធីមួយដែលអាចគ្រប់គ្រងជីវិតរបស់ខ្លួនបាន និងដឹងច្បាស់ពីគោលបំណងសំខាន់របស់ខ្លួន។ សេរីភាពវិជ្ជមាន ពេលខ្លះ បានរួមចំណែកដល់ក្រុមឬបុគ្គលនៅក្នុងសហគមន៍ជាមួយគ្នា។
សេរីភាពវិជ្ជមាន គឺជាសិទ្ធិទទួលបានសមត្ថភាពអនុវត្តតាមឆន្ទៈសេរីរបស់មនុស្សម្នាក់ៗ ផ្ទុយពីសេរីភាពអវិជ្ជមាន ដែលជាសេរីភាពគេចផុតពីចំណងខាងក្រៅចំពោះសកម្មភាពរបស់មនុស្សម្នាក់ៗ។ បញ្ញត្តិស្ដីពីសេរីភាពវិជ្ជមាន ក៏អាចរួមបញ្ចូលនូវសេរីភាពនៃការគេចផុតពីចំណងខាងក្នុងផងដែរ។
បញ្ញត្តិស្ដីពីរចនាសម្ព័ននិងទីភ្នាក់ងារ ជាចំណុចសំខាន់នៃបញ្ញត្តិស្ដីអំពីសេរីភាពវិជ្ជមានដែរ ពីព្រោះដើម្បីមានសេរីភាព មនុស្សម្នាក់ៗគួរតែរួចផុតពីការហាមឃាត់នៃរចនាសម្ព័ន្ធសង្គមក្នុងការអនុវត្តឆន្ទៈសេរីរបស់ពួកគេ។ តាមរយ:រចនាសម្ព័ន្ធ វណ្ណៈនិយម ភេទនិយម អាយុនិយម កាយសប្បទានិយម និងពូជសាសន៍និយម អាចរារាំងសេរីភាពរបស់មនុស្ស។ សេរីភាពវិជ្ជមាន ត្រូវបានយកចិត្តទុកដាក់ជាចម្បងជាមួយនឹងសិទ្ធិកាន់កាប់របស់ទីភ្នាក់ងារបែបសង្គមវិជ្ជា ដែលវាត្រូវបានលើកកម្ពស់តាមរយ:សមត្ថភាពរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ ក្នុងការចូលរួមក្នុងរដ្ឋាភិបាល ហើយដែលសំឡេង ផលប្រយោជន៍ និងការព្រួយបារម្ភរបស់ពួកគេត្រូវបានទទួលស្គាល់ និងយកចិត្តទុកដាក់។
ឆ្លងតាមរយ:ការបកស្រាយខាងលើនេះ យើងអាចនិយាយបានថា ដើម្បីធ្វើឱ្យសង្គមខ្មែរទទួលបាននូវសន្តិភាព សន្តិសុខ សណ្ដាប់ធ្នាប់ សមធម៌ យត្តិធម៌ ការអភិវឌ្ឍប្រកបដោយចីរភាព សេចក្ដីស្រឡាញ់ពិត សុភមង្គល និងសុខដុមរមនាយូរអង្វែង ប្រជាពលរដ្ឋម្នាក់ៗ ទោះបីជាស្ថិតក្នុងឋាន: តួនាទីណាក៏ដោយ ក៏គួរតែប្រើប្រាស់នូវសេរីភាពវិជ្ជាមានរបស់ខ្លួន និងមិនត្រូវប្រើប្រាស់សេរីភាពអវិជ្ជាមាន ដូចបានរៀបរាប់ខាងលើឡើយ។
បើមិនដូច្នោះទេ សង្គមខ្មែរអាចជួបនូវសង្គ្រាម អសន្តិសុខ ភាពស្មានសណ្ដាប់ធ្នាប់ អសមធម៌ អយត្តិធម៌ ឱនភាព អំពើហិង្សា អពមង្គល និងការបែកបាក់ដោយជៀសមិនរួច៕
[1] អនិស្សរភាព មានន័យថា ភាពរណបគេ ឬសភាពដែលស្ថិតនៅក្រោមការបង្គាប់បញ្ជារបស់គេ។